کانون گردشگران جوان ایران سفر مسولانه و ارزان قیمت
ژئوپارک چیست ؟
ژئوپارک(Geopark)، مخفف پارک زمین‌شناسى(Geology Park) مى‌باشد و به سرزمین‌هایى که پدیده‌هاى زمین‌شناسى بى‌همتا و تاریخچه تکامل زمین‌شناسى مشخصی دارند، گفته مى‌شود.
در واقع “ژئوپارک” منطقه‌اى است که در آن میراث زمین‌شناسى به خوبى و بصورت پایدار حفظ ومدیریت مى‌شود. به عبارت دیگر ژئوپارک سرزمینى است که یک یا چندجایگاه مهم ازنظر علمى(نه تنها زمین شناختى، بلکه باستان‌شناسى، اکولوژیکى یافرهنگى) را در خود جاى داده است.
معرفى یک ژئوپارک براساس مواردى همچون تکامل کره زمین، شکل زمین، چشم‌انداز زمین(Natural landscape)، تشکیلات زمین‌شناسى، خاک‌شناسى، کانى‌شناسى، سنگ‌شناسى، فسیل‌شناسى، باستان‌شناسى، میراث فرهنگى، زیست محیطى و مناطق با ارزش ازنظر گونه‌هاى جانورى و گیاهى است.
این مناطق جزئى از یک شبکه جهانى است که بهترین تجارب را بااحترام به حفظ میراث زمین به اشتراک گذاشته و معیار اصلى آنها، استراتژى توسعه پایدار است.
ژئوپارک میراث به جاى مانده از فعالیت‌هاى طبیعى و بشرى در کره زمین است. در این میان هر کشورى که از تاریخ کهن و پیچیدگى‌هاى زمین شناختى بیشترى برخوردار باشد، پتانسیل مناسبى را در توسعه این صنعت به همراه خواهد داشت.
هدف اصلى از ایجاد ژئوپارک‌ها، حراست وحفاظت از میراث زمین است که درمعرض صدمات ناشى از فعالیت‌هاى انسانى قرار دارد.
در پاسخ به نیاز روزافزون به یک نهاد بین‌المللى براى شناخت سرزمین‌هایى که از نظر زمین‌شناختى و علوم زمین جالب توجه هستند، یونسکو طرحى به نام برنامه “شبکه بین‌المللى ژئوپارک” ایجاد نمود. این شبکه بسترى براى تشریک مساعى متخصصین و دست‌اندرکاران میراث زمین خواهد بود.
درحال حاضر 25 ژئوپارک در این شبکه قرار دارند که از این تعداد، 8 ژئوپارک در چین و 17 محدوده در اروپا قرار دارد. این ژئوپارک‌ها در خصوصیات کلى مشترک هستند؛ اما هرکدام درمورد یا موارد خاصى نادر یا منحصربفردند که باعث تمایز آن ها از دیگر مناطق مى‌گردد.
یکى دیگر از نتایج این طرح، گسترش ژئوتوریسم مى‌باشد. ژئوتوریسم در همراهى با اکوتوریسم، پدیده‌هاى زمین‌شناسى و زیست‌محیطى را به خدمت آرامش روحى انسان‌هاى کنجکاو در مى‌آورد و آنان را در سفرى جذاب، لذت‌بخش و پرخاطره به کشف ناشناخته‌هاى جهان هستى و نزدیکى با طبیعت و غوطه‌ور شدن در جاذبه‌هاى طبیعى آفرینش فرامى‌خواند.
از زمانى که یونسکو طرح شبکه بین المللى ژئوپارک را به اجرا درآورد، شاهد آن هستیم که تعداد زیادى از مکان ها در سراسر دنیا شناسایى و به عنوان ژئوپارک معرفى شده‌اند تا مورد حمایت و حفاظت قرار گیرند.
ایران ازجمله سرزمین‌هایى است که به دلیل تاریخ کهن وتنوع محیط زمین‌شناسى پتانسیل‌هاى فراوانى براى معرفى ژئوپارک را دارد و باید موردتوجه قرار گیرد.
از نظر توپولوژى و مورفولوژى سرزمین ایران فلات نسبتاً مرتفعى است که در بخش میانى کمربند چین‌خورده آلپ_هیمالیا قرار دارد.
حدود 90 درصد از خاک کشور در محدوده فلات ایران واقع شده است. ایران در ابتدا جزئى از ابرقاره گندوانا محسوب مى‌شد ولی باتوجه به سرنوشتى که این ابرقاره از بدو تشکیل تا امروز داشته است، قطعاتى از آن به تدریج جدا شده، برخى به جنوب اورازیا متصل شده و سرانجام قاره آسیا به شکل فعلى خوددرآمده است.
با این توضیحات، کشور ما در طول دوران‌هاى زمین‌شناسى حوادث بى‌شمارى را پشت سر گذاشته است که مطالعه آنها، زمین‌شناسى ایران را تشکیل مى‌دهد.
از پروتروزوئیک تاکنون تمامی مراحل زمین‌ساختى مربوط به چرخه ویلسون در ایران رخ داده است و هم اکنون نیز غالب این مراحل در حال تکوین مى‌باشند؛ از ریفت‌هاى درون قاره‌اى(نظیر گسل ده شیر) تا منطقه فرو رانش(فرو رانش بقایاى نئوتتیس به زیر مکران) و مناطق برخوردقاره- قاره (برخورد ورقه عربستان با ورقه ایران زمین در امتداد گسل اصلى زاگرس).
درهر کدام از این مراحل زمین ساختى محیط هاى ساختارى، ماگمایى، دگرگونى و رسوبى خاصى بوجود آمده‌اند و در هر کدام از این محیط ها کانسارهاى خاصى تشکیل گردیده‌اند.
موزه علوم و ژئوپارک قشم
موزه ژئوپارک قشم در سال 1384 به طور رسمى گشایش یافت. این موزه با کمک گرفتن از دارایى موزه حیات وحش قشم و در محل آن موزه برپا شد.
موزه حیات وحش قشم از سال 1377 در محل زیر زمین بازار بزرگ ستاره قشم تاسیس شده و به تدریج نمونه هاى جانورى بسیارى از جزیره قشم را جمع آورى و به صورت تاکسیدرمى آماده نمایش کرده بود و با وجود اینکه از ویترین هاى مناسب و تجهیزات موزه‌اى کافى بى‌بهره بود، بازدید کننده قابل توجهى به ویژه در میان دانش آموزان، دانشجویان و گردشگران داشت.
با این وجود فعالیت این موزه براى مدتى متوقف ماند و نمونه هاى جانورى آن به دلیل رطوبت موجود در هوا و عدم تهویه، در حال پوسیدن بودند که خوشبختانه مسئولان سازمان منطقه آزاد قشم با دعوت از کارشناسان و عقد قرارداد با پیمانکار، موزه حیات وحش قشم را به صورتى جدید و مدرن طراحى و با هزینه کافى بازسازى کردند. میزهاى پلاستیکى و غیر همشکل که در سراسر موزه از آنها براى چیدن نمونه‌ها استفاده مى شد جمع آورى شد و به جاى آنها ویترین هاى بسیار زیبا گذاشته شد.
اطلاعات علمى بسیار مفیدى گردآورى و به صورت قابل استفاده در قاب‌هاى هم شکل و شکیل در کنار نمونه‌هاى موجود در موزه نصب شد. با این اقدام نقش آموزشى موزه نیز افزایش یافت.
نمونه هاى جدید جانورى همراه با نقشه هاى متنوع، همچنین عکس‌هاى ماهواره‌اى جزیره قشم، تنوع زیستى و پدیده هاى زمین شناسى توانست به شکل بهتر و کامل‌ترى جزیره را به مردم و بازدید کنندگان معرفى کند.
مجموعه کم نظیر عکس‌هاى ” عبدالخالق طاهرى “که از چهره مردم، شیوه زندگى، صنایع دستى، منظره هاى گوناگون و پدیده هاى اعجاب انگیز زمین شناسى قشم تهیه و در اندازه نمایشگاهى با قاب‌هایى زیبا فراهم شده‌اند، نقش بسیار مؤثرى در تقویت جلوه هاى تصویری و معرفى ویژگى هاى گوناگون قشم ایفا مى کنند و مورد توجه بسیاری از گردشگران و بازدید کنندگان هستند.
به این ترتیب، با اقدامات به عمل آمده، عده بازدید کنندگان افزایش یافته و از 100 تا 120 نفر، به بیش از هزار نفر در روز تبدیل شده است.
در تعطیلات نوروز تعداد بازدید کنندگان گاهى از 1800 نفر هم گذشته و با نظر سنجى هاى به عمل آمده معلوم شده است که نمایش گونه‌هاى جانورى، پرندگان، پستانداران، خزندگان و صدف هاى گوناگون همراه با ارائه اطلاعات علمى به صورت خلاصه و مفید جذابیت فراوانى براى بازدید کنندگان در بر دارد.
مدارس شهر قشم و روستاهاى جزیره به تدریج و طبق برنامه از موزه بازدید مى کنند و با ثروت طبیعى بیکران جزیره آشنا مى شوند.
موزه ژئوپارک قشم با وسعتی معادل هزار متر مربع در ضلع شمالی بازار بین المللی ستاره قشم قرار گرفته و دارای بخشهای زیر است:
1- مجموعه تاکسیدرمى شامل پرندگان، خزندگان، پستانداران، ماهى ها حشرات و … به همراه یک کارگاه تاکسیدرمى
2- سنگواره ها که شامل فسیل هاى مربوط به دو کفه ای‌ها و مرجان ها است
3- بخش مردم شناسى شامل صنایع دستى بومى مانند لباس‌ها، گلیم‌ها، وسایل موسیقى و …
4- بخش انتشارات موزه ژئوپارک قشم که به ارایه نقشه و کتاب زمین شناسى قشم ، اطلس پرندگان قشم و پراکنش آنها، اطلس ژئوتوریسم قشم، کتابچه جامعه گیاهى حرا، کتاب و نقشه پوشش گیاهى جزیره قشم می پردازد.
منبع:خبرگزاری میراث فرهنگی
