هما یا مرغ استخوانخوار (نام علمی: Gypaetus barbatus به معنی کرکس ریشدار) نوعی کرکس بزرگ است که در کوههای مرتفع آفریقا، جنوب اروپا و آسیا زندگی میکند.
هما در تمام طول سال یک جا میماند و هر فصل فقط یک یا دو تخم میگذارد. این پرنده مانند دیگر کرکسها عمدتاً لاشهخوار است اما عمدهٔ غذای آن را مغز استخوان تشکیل میدهد. هما استخوانهای بزرگ را از ارتفاع زیاد به روی سنگها پرتاب میکند تا به قطعات کوچکتر شکسته شود. گاهی هم از لاکپشتهای زنده به همین روش تغذیه میکند.
هما در اسطورههای ایرانی جایگاه مهمی دارد و معروف است که سایهاش بر سر هر کس بیافتد به سعادت و کامرانی خواهد رسید به همین دلیل به مرغ سعادت معروف شدهاست.
در افسانههای ایران مثل ققنوس در اساطیر مصر و یونان صاحب کرامت است. همادر ادبیات ایران به عنوان نماد سعادت است و برعکس جغد که نماد شوم است البته هما میتواندپرندهای افسانهای و اساطیری باشد در قصهها و مثلهای ایرانی از هما به عنوان پرنده سعادت یاد شدهاست.
در خرابههای تخت جمشید که پایتخت هخامنشیان بودهاست دو مجسمه سنگی از هما پیدا شدهاست. این نشان میدهد که هما در زمان ایران باستان نیز پرنده سعادت بودهاست.
جثهٔ هما بیشتر شبیه به یک شاهین عظیمالجثه است تا یک کرکس و تنها کرکسی است که سرش پر دارد. ارتفاع هما ۹۵ تا ۱۲۵ سانتیمتر، فاصلهٔ بین دو بال آن ۲۷۵ تا ۳۰۸ سانتیمتر و وزن آن ۴.۵ تا ۷.۵ کیلوگرم است.