دانستنی های کاربردی درسفر به مناطق بیابانی و کویری

دانستنی های کاربردی درسفر به مناطق بیابانی و کویری
یکی از مهمترین اقدامات پیش از هر سفر، انتخاب وسایل متناسب با نوع سفراست. با انتخاب وسایل مناسب، در طول سفر راحتی و امنیت افزایش می‌یابد.

پوشش بالاتنه
اولین و مهم‌ترین هدف از پوشیدن لباس، در سفر به مناطق بیابانی و کویری، پوشاندن بدن در مقابل آفتاب، گرما، حشرات، خزندگان و متعادل کردن تعرق بدن است .با توجه به تابش مستقیم خورشید در مناطق کویری لباس‌های آستین‌دار نخی، سبک با رنگ روشن که از مواد و الیاف طبیعی مثل پنبه تولید شده باشند، برای سفر کویر مناسب‌ترند(مثل بومیان مناطق کویری که تا حد ممکن، با لباسهای رنگ روشن پوست بدنشان را می پوشانند.)، زیرا الیاف پنبه بین راحتی بدن، تنفس پوست و تعریق بدن تعادل ایجاد می‌کند. توصیه می‌شود زیر پیراهن آستین  بلند، یک لایه لباس، مانند تی‌شرت بپوشید، زیرا این لایه زیرین میزان تعریق را کنترل می‌کند. بهتر است لباس آستین  بلند نخی کمی آزاد باشد تا هوا زیر لباس جریان یابد. از لباس چسبان و شلوارهای تنگ استفاده نکنید،زیرا این کار باعث افزایش تعریق و سپس سوزش پوست می شود.گرم‌ترین زمان در طول روز از ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر است،در فصل تابستان در بیشتر مناطق بیابانی و کویری شرایط به طرز وحشتناکی سخت می‌شود، بهتر است در این زمان زیرسایه بروید و یا در چادر بمانید تا از تابش نورآفتاب دور باشید.
 اما شب‌های کویر، اوضاع متفاوت است. شب‌ها با افت شدید دما، مجبوریم از لباس‌های گرم‌تر استفاده کنیم، بهتر است به جای پوشیدن یک لایه لباس ضخیم از چند لایه لباس نازک روی هم استفاده کنید و روی آنها بادگیر و یا کاپشن بپوشید. این چند لایه هم بهتر گرم می‌کند و هم باعث می‌شود که بتوانید هر زمان گرمتان شد از میزان لباس‌ها کم کنید. حتما کلاه گرم همراه ببرید. از آنجایی که سردترین ساعات در کویر بین طلوع آفتاب تا ۸ صبح است و مقارن با زمان خواب، توصیه می‌‌شوددر فصل سرد کیسه خوابی همراه بیاورید که مناسب دمای  تا ۳۰درجه فارنهایت(تقریبا بین ۱- تا ۶-درجه سانتی‌گراد) باشد.
توجه کنید تا برای خنک شدن در کویر لباس‌هایتان را درنیاورید. برخلاف تصور رایج این امر نه تنها به خنک‌‌ شدن کمکی نمی‌کند بلکه به دلیل افزایش سرعت تبخیر آب بدن باعث احساس گرمای بیشتر می‌شود.

شلوار مناسب
مناسب‌ترین شلوار در کویر شلوار ارتشی است زیرا در ناحیه نشیمنگاه و زانوها ضخیم‌تر است و به ‌دلیل جنس پنبه‌ای و گشادآن از عرق کردن پاها جلوگیری می‌کند.‌همچنین جیب‌های فراوان آن بسیار کاربردی است. دمپای این شلوارها نیز جای عبور نخ یا کش دارد که مانند گتر روی پوتین سفت شده و مانع ورود شن و یا خزندگان به کفش می‌شود. از شلوار لی هم می توان استفاده کرد. اگر از  شلوار لی استفاده می‌کنید بهتر است که ضخیم باشد، زیرا شلوار لی ضخیم می‌تواند از پاها در مقابل خارها و یا لبه‌های تیز محافظت کند. بهتر است در شب‌های سرد کویری بیشتر از یک شلوار بپوشید. بیشتر افراد چندین دست لباس بالا تنه می‌‌پوشند اما فقط یک لایه شلوار می‌پوشند. حداقل یک لایه زیر شلوارتان بپوشید. استفاده از کمربند نیز توصیه می‌شود زیرا علاوه بر اینکه مانع ورود شن و ماسه به داخل لباس می‌شود، در مواقع اضطراری می‌تواند مانند اسلینگ[۱]استفاده شود.

کفش
یکی از مهمترین نکات در هر سفری انتخاب کفش مناسب است. بهترین انتخاب برای مناطق بیابانی و کویری کفش سبک کوه‌پیمایی یا پوتین  با  زیره لاستیکی است. زیرا به علت ساق‌دار بودن کفش،  پا‌ها در مقابل نیش مار و عقرب محافظت می‌شود . همچنین با حمایت از مچ پا، کمک می‌کند تا قدم‌های محکم‌تری بردارید. زیره لاستیکی پوتین ها مانع سرخوردن می‌شود.
کفش باید کاملا سایز پا باشد، زیرا کفش کوچک به ماهیچه‌های پا فشار زیادی می‌‌آورد و در بسیاری موارد باعث شکستگی ناخن پا شده و راه رفتن را بسیار مشکل می‌کند. کفش بزرگ نیز باعث سرخوردن پا و ایجاد تاول و عدمتعادل می‌شود.
ترجیحا کفش را با جوراب ضخیم بپوشید و از بند کشی برای آن استفاده کنید.
هنگام استراحت نیز کفش و جوراب را درآورید تا پا متورم نشود.
اگر مچ پایتان نیاز به مراقبت بیش‌تر دارد از مچ‌بندهای ورزشی استفاده کنید.
هیچ‌وقت بدون کفش در کویر راه نروید، زیرا شن‌های داغ باعث می‌شود تا پاها کم‌کم دچار سوختگی سایشی بشوند. باید مراقب باشید که نوک پاها دچار آفتاب سوختگی نشود، زیرا بسیار دردناک است و با وجود آن پوشیدن پوتین سخت و دردناک می‌شود.

کلاه
استفاده از کلاه بسیار ضروری است. چرا که با مسدود کردن هوا،  بین سر و کلاه عایقی ایجاد می‌شود که برای جلوگیری از نفوذ گرما و سرما بسیار موثر است. بهتر است کلاه دولایه باشد تا یک لایه بین سر و لایه بالایی قرار گیرد در غیر ‌این‌ صورت می‌توان از یک پارچه سفید در زیر کلاه استفاده کرد تا علاوه بر ایجاد یک لایه اضافی از گردن نیز در مقابل گرما محافظت کند.
کلاه مناسب باید به‌گونه‌ای باشد کهسایه حاصل از آن تمام صورت، گردن و گوش‌ها را بپوشاند.
کلاه‌های با رنگ روشن بهترند،  زیرا این رنگ‌ها کمتر گرما را جذب می‌کنند. کلاه‌هایی با رنگ‌های تیره به دلیل جذب حداکثری گرما، حرارت پوست سر و صورت را به شدت بالا می‌برند.
بهتر است تا جنس کلاه نخی و یا از الیاف طبیعی باشد.
بهتر است کلاه دارای بند باشد.

عینک
عینک استاندارد باید مقاوم در برابر نفوذ پرتوها و تا حد ممکن سبک باشد. بهتر است عینک دارای خصوصیات زیر باشد:
پوشش‌دهی نزدیک به ۱۸۰درجه روی صورت ایجاد کند و مانع نفوذ باد و اشعه‌های مضر از چپ و راست گردد.
دارای یک بند مناسب باشد که آن را پشت‌سر نگه دارد.
بهتر است پولاریزه یا آنتی‌رفلکس باشد.
از ‌آنجایی‌که عینک‌های طبیعت‌گردی باید تا حد ممکن سبک باشند، بهتر است بدنه‌های فلزی یا لنزهای شیشه‌ای نداشته باشند. معمولا در ساخت عینک‌های خوب طبیعت‌گردی از انواع پلاستیک یا بعضا فیبر کربن استفاده می‌شود.
رنگ لنزها بهتر است یکنواخت بوده و در برخی جاها تیره‌تر یا کم‌رنگ‌‌تر نباشد.
عینک آفتابی باید قدرت کافی برای کم‌کردن میزان درخشندگی را داشته باشد، برای این کار می‌توان به یک آینه نگاه کرد، اگر بتوانید چشم‌های خود را ببینید، عینک‌تان برای بلوکه کردن نور به اندازه کافی تیره نیست.
عینک‌های آفتابی باید قدرت کافی برای جذب اشعه ماورای بنفش را داشته باشند. بنابراین حتما از عینک‌های استاندارد استفاده شود

ضدآفتاب
کرم‌های ضدآفتاب براساس میزان توانایی آنها در جذب و دفع اشعه UV درجه‌بندی می‌شوند که به صورت معمولSPF  نامیده می شوند. مدت اثر کرم‌های ضد‌آفتاب به SPF بستگی دارد،  البته این زمان بسته به رنگ و نوع پوست متفاوت است.  بهترین روش برای دانستن زمان حدودی تجدید کرم ضدآفتاب،  ضرب کردن عدد ۱۰ در عدد SPF است. مثلا اگر SPF کرم ۱۵ باشد، حدودا ۱۵۰ دقیقه یا دو ساعت و نیم می‌توان در آفتاب ماند و پس از آن باید دوباره از کرم استفاده شود. بهتر است کرم ضدآفتاب مخصوص کویر، ضدآب و عرق باشد. هیچ ضدآفتابی با (هر درجه SPF) بیشتر از سه ساعـت روی پوست مؤثر نیست و باید بعد از ۳ ساعت کرم تجدید شود.

تعریق بدن سبب پاک شدن ضدآفتاب می‌گردد، پس در هنگام فعالیت باید دفعات استفاده از این فرآورده را افزایش داد.
بهتر است که حدود ۳۰ دقیقه قبل از قرار ‌گرفتن در معرض آفتاب از ضدآفتاب‌ استفاده شود تا زمان لازم برای نفوذ ماده به درون لایه کراتینی پوست فراهم باشد.
به دستان خود نیز ضدآفتاب بزنید.

آب و آشامیدنی
حتی در پیاده‌روی‌های کوتاه در بیابان  حجم فراوانی از آب بدن از دست می‌رود. به‌همین‌دلیل، داشتن آب به میزان کافی   و حتی بیشتر‌ از حد مورد نیاز در کمپ‌های کویری، جزو ملزومات اصلی است. میزان نیاز بدن به آب در شرایط مختلف آب‌ و ‌هوایی متفاوت است. برای مثال اگر در دمای هوای ۳۵ درجه سانتی‌گراد یک ساعت پیاده‌روی کنید، حدود۵۰۰ تا ۷۰۰ میلی‌لیتر از آب بدن خود را از دست می‌دهید، یا اگر در دمای ۴۰ سانتی‌گراد پیاده‌روی کنید حدود ۷۰۰ تا ۹۰۰ میلی‌لیتر از آب بدنتان مصرف خواهد شد.  اما درکویر لازم است تا حداقل یک گالن(حدودا ۵/۳ لیتر) به‌ازای هر فرد در روز آب همراه داشته باشیم. برای حمل آب ظروف پلاستیکی بهتر از ظروف فلزی و یا کیسه‌های آب و شیشه است.
از روی رنگ ادرار می‌توان وضعیت آب بدن را سنجید. هرچه رنگ ادرار روشن‌تر باشد میزان آب بدن زیادتر است،  اما هرچه رنگ ادرار تیره‌تر شود و بوی آن تندتر و بدتر باشد، نشان‌دهنده آن است که میزان آب بدن پایین است و باید فورا آب بنوشید.
برای نوشیدن آب نباید منتظر تشنه شدن بود و باید در فاصله‌های زمانی معین، آب نوشید. آب را جرعه‌ ‌جرعه ننوشید، چون ممکن است که آب نوشیدن به‌ این شیوه، آب لازم را به شما نرساند و فقط یک تشنگی موقت را برطرف کند. آب را به میزان متوسط و یک‌باره بنوشید که حجم زیاد آب بتواند به اندام‌ها برسد. البته این نکته را نیز در نظر داشته باشید که نوشیدن آب زیاد با معده خالی ممکن است باعث استفراغ شود.
حالا اگر نیاز دارید آب بنوشید و معده‌تان خالی است، ابتدا مقدار کمی آب بنوشید و چند دقیقه صبر کنید تا معده شما با آب مطابقت پیدا کند و سپس بقیه آب مورد نیاز را بنوشید.

 چه بخوریم
باید سعی شود در طول راه از غذاهای نیمه‌خشک  با رطوبت کم استفاده شود اگر از غذ‌اهای خانگی استفاده می‌کنید بهتر است منشا گیاهی داشته باشند زیرا دیر‌تر از گوشت فاسد می‌شوند.  انواع کوکوها (کوکوی سبزی، سیب زمینی)، کتلت، شامی، انواع دلمه‌ها،انواع پلوها و لیموترش، غذاهای مناسبی هستند.
غذاهای خانگی را در هوای گرم نمی‌توان مدت زیادی در کوله پشتی نگه داشت .تخم‌مرغ به شرطی که تازه باشد، اگر پیش از سفر پخته نشود و در جای امن و محکمی‌ از کوله قرار بگیرد، تا ۲ روز قابل استفاده است. استفاده از غذاهای کنسروی و سوپ آماده، نودل و انواع دیگر غذاهای قابل نگهداری بیرون از یخچال نیز مناسب است، زیرا حمل آن‌ها آسان است و معمولا وزن کمی دارند. خوردن میزان زیاد نمک انسان را تشنه می‌کند، اما در شرایطی که در کویر هستیم، با عرق کردن، سدیم و پتاسیم بدن خود را از دست می‌دهیم، این امر توان نگهداری آب در بدن را کاهش می‌دهد و مشکلات جدی ایجاد می‌کند.  پس بهتر است میزان کافی نمک و غذاهای غنی از پتاسیم مانند موز، زردآلو خشک و آجیل مصرف کنید.
بهتر است برای صبحانه از پنیر و مربای کوچک استفاده شود تا مجبور نباشید اضافه آن را تمام مدت سفر حمل کنید.

تنقلات
سعی کنید از میوه‌های خشک برای تنقلات استفاده کنید هم تنقلات شور و هم شیرین. و همیشه قند اضافی برای شرایط خاص همراه خود داشته باشید.  از آجیل هم می‌توانید به عنوان تنقلات استفاده کرد به شرطی که در مصرف آن زیاده‌روی نشود. به‌عنوان تنقلات، مقداری آجیل مانند نخودچی، کشمش، خرما، انجیر خشک، گردو و بادام، پسته و فندق کم‌نمک و یا تخمه‌های کم‌نمک، توت‌خشک و شکلات شیرین به‌همراه داشته باشید.

نکات مهم :
یک وعده غذای اضافی برای موارد اضطراری(گم کردن راه یا اشتباه در پیش بینی زمان‌بندی) به ‌همراه داشته باشید.
همیشه مقداری نان همراه خود داشته باشید. درست جایی که فکر نمی‌کنید به‌کار می‌آید.
خوراکی‌هایی که ممکن است داخل کوله، تکه‌تکه، له یا خورد شوند خوب نیستند.
غذاهایی که باعث عطش می شوند، مناسب نیستند. مانند مخلفات شور کنار غذا (مثل خیارشور)
اگر گیاهان را به خوبی نمی‌شناسید، از خوردن آنها خودداری کنید، زیرا امکان دارد سمی باشند.
غذای مقوی، سبک و با ماندگاری بالا به همراه داشته باشید و مدام آب بنوشید.
از غذاهای ملین استفاده کنید، زیرا احتمال بروز یبوست درسفر زیاد است.
از نوشیدنی‌های انرژی‌زا و یا طعم‌دار برای رفع تشنگی استفاده نکنید.
غذاها ومیوه‌های خشک دیرتر فاسد می‌شوند وبرای برنامه‌های چند‌ روزه مناسبند .
در طول سفر از مصرف سس مایونز و یا سس‌های خامه‌ای خودداری کنید،مصرف انواع دسرهای خامه‌ای درطول سفر توصیه نمی ‌شود.
سوسیس و کالباس و انواع سس بد‌ترین گزینه‌های غذایی در سفرهای بیش از یک روز هستند.

گردآوری و تنظیم: عطیه نورعلیشاهی

ویراستار: مریم امینیان

کمیته آموزش کانون گردشگران جوان

منابع:

در تهیه و تدوین مقاله فوق از مطالب سایتهای زیر استفاده شده است.

۱-www.treksw.com/desert-hiking-clothing-checklist-2

۲-matadornetwork.com/notebook/11-survival-tips-for-wintertime-desert-exploration

۳-www.tishineh.com/tag/1149-2/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C

۴-www.ehow.com/how_2049188_dress-desert.html

۵-www.bartarinha.ir/fa/news/259588/%D9%81%D9%88%D8%AA-%D9%88-%D9%81%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C

۶-forum.kalout.ir/f38/%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D9%BE%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%D8%9F-255

۷- www.ehow.com/how_2049188_dress-desert.html

۸- www.kojaro.com/2016/10/27/122910/how-stay-hydrated-desert/

۹- www.legendsofamerica.com/trv-tipsdesert.html

۱۰-jamejamonline.ir/sara/1886712298779933350/%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%81%D8%B1-%DA%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%85%D8%8C-%DA%86%DB%8C-%D8%A8%D8%AE%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%85%D8%9F

 Sling: در اصطلاح عامیانه سنگنوردان به ترکیب تسمه و کارابین (اسلینگ) گفته می شود

نوشته های مرتبط :

برنامه ۹۷۰۷ : طبس عروس کویر

برنامه ۹۷۰۵ منطقه تالش پیا�...

برنامه سفرهای شش ماهه او�...

برنامه ۹۷۰۱: سفر به استان...